Omdat ik nieuw ben in de whisky-gemeenschap, zoek ik naarstig naar informatie. Er blijkt net zo'n wereld van diversiteit te zijn rondom whisky als er is over wijn. Honderden websites voor liefhebbers, boeken en fotoverslagen van proeverijen. Op ebay varieert het aanbod van lege proefflesjes - van zeldzame whisky's blijkt zelfs een lege verpakking waardevol voor sommige verzamelaars - tot peperdure releases van 20 jaar geleden. Ja, er zijn speciale uitgaves van whisky. Soms lijkt het erop dat, net als bij exclusieve rode wijn, opdrinken eigenlijk het stomste is wat je kunt doen; whisky is een belegging.
Inmiddels heb ik een site die vrij toegankelijke informatie geeft gevonden. The Scotch Noob, www.scotchnoob.com, is een enthousiasteling die met overduidelijk plezier per merk en type zijn commentaar geeft. Hoewel de sitenaam suggereert dat het over enkel Schotse whisky gaat, is niets minder waar. Ierse, Canadese, Amerikaanse (bourbon-) whisky en zelfs Japanse whisky worden gerecenseerd. Japanse whisky blijkt overigens geen rip-off nep te zijn maar dure en exclusieve whisky die niet onderdoet voor goede Schotse. Zeggen ze; misschien meer hierover in de toekomst.
Net als bij wijn is ook bij whisky het snob-gehalte aanzienlijk. Ik ben al goed begonnen door zelf, volstrekt ongehinderd door enige kennis van zaken, er van uit te gaan dat single malt whisky per definitie beter is dan blended whisky.
Back the truck up - wat?
O.K. Single malt is whisky die door één producent, steeds op dezelfde wijze en met dezelfde ingrediënten, wordt gemaakt. Dat wil zeggen de graanmix, het water, het destillatieproces en - belangrijkst van alles -de wijze van rijpen is steeds hetzelfde. Daarna wordt de whisky niet gemengd maar rechtstreeks gebotteld.
Nóg iets verder terug. Whisky is destillaat van gegist graan - het is dus eigenlijk gewoon wodka. Het wordt (al een beetje) whisky door het lokale water- met de turf erin het als meest mysterieuze element. Turf is wat terroire is voor wijn. Turf is gewoon de Engelse vertaling voor terroire. Het staat dus voor de grond waaruit het bronwater komt en de beek via welke het water de destilleerderij bereikt. Stroomt die door de heide, dan wordt de whisky kruidiger. Het water wordt dan door de zompige ondergrond gefilterd tussen de wortels van de planten door.
Beetje abacadabra, als je het mij vraagt. Desondanks is iedereen het er wel over eens dat de eiland- whisky's, zoals Talisker (van Skye) en Jura (van, u raadt het al, Jura) en niet te vergeten Laphroaigh (van Islay) onmiskenbaar meer intense, kruidigere en complexe single malts zijn dan van destilleerderijen van het Schotse vasteland. Inmiddels heb ik de Laphroaigh geproefd - en met de Talisker begon mijn avontuur. Beide zijn geen slobberdrankjes; smaak en geur zijn complex, moeilijk te beschrijven en intrigerend. Dat beschrijven trouwens, dat komt later nog wel,
Het volgende deel van het productieproces van whisky, als de wodka gestookt is, maakt er pas écht whisky van. Rijpen. In houten vaten. En nu (al)wordt het ingewikkeld.
Portvaten, sherryvaten, eikenhouten vaten, (Amerikaans of Europees eikenhout?). Vooral ook Bourbon-vaten; bijna alle Schotse whisky rijpt in vaten waarin eerder Bourbon gerijpt heeft. De Amerikaanse wet staat Bourbon-makers niet toe dat een barrel hergebruikt wordt dus er liggen overtollige, goedkope, eikenhouten vaten voor een habbekrats klaar in de Verenigde Staten. Schotten zijn bijna net zulke krenten als wij dus dat is snel verdiend.
Rijpingstijd is ook belangrijk. Single malt whisky moet tenminste 10 jaar op vat gerijpt hebben. Eenmaal in de fles namelijk, rijpt whisky, in tegenstelling tot (rode) wijn, niet meer. Bewaren kan eeuwig; de kwaliteit blijft hetzelfde. Dat komt ook omdat Schotse Single Malt niet minder dan 40% volume alcohol mag bevatten.
Blended whisky is de whisky waarvan de namen het bekendst zijn. Jack Daniels, Johhny Walker, Chivas Regal, Famous Grouse: allemaal blended. De ware purist keert zich walgend af bij het horen van deze namen, grijpt naar zijn moeilijkste fles (in mijn geval tot nu toe de Aberlour Speyside 10 yo) en gaat diepzinnige gedachten denkend voor het knapperende haardvuur zitten en zichzelf superieur voelen.
Toch is de whisky die ik tot nu toe het lekkerst vind - en dan écht heel lekker, rijk, rijp, complex maar meteen toegankelijk en zéér drinkbaar - de Ballantine's 17 yo 42% blended whisky. Voornoemde purist weigert nu nog langer met mij in één kamer te verblijven.
Tenslotte: ik zal zeker nog meer schrijven over dat blenden - als ik er ook meer van af weet. Voor nu moet ik nog even toevoegen dat de leeftijd die op blended whisky staat de leeftijd van het jongste ingredient is. Dus in mijn Ballantine's 17yo zit geen whisky jonger dan 17 jaar.
Ik groet u. Vandaag flink wat proefflesjes gekocht en ingeschreven voor een whiskyproeverij op 14 februari. Ik zal u vast verwittigen over hoe dat was.
